Info

A selection of 21 Polish and international works from the WRO collection presents various artistic approaches to issues emerging on the boundaries of art, nature and technology in the field of media art; different techniques and its media-based implementations starting from video, animation and performance to installation and interactive art, from the early 1990s till today.

Exploring these issues requires interdisciplinary competences, often going beyond the knowledge that is necessary for media artists, and concerns the functioning of various machines for creation, registration, synthesis and generation of the content. Art co-exists here with such developing disciplines, as among others biochemistry, physiology, theoretic physics, molecular biology, neurology, genetics, psychology, statistics, sociology or ethics, all of which interact together creating new, highly specialized areas of science. The artistic practice develops thus nowadays in the context of scientific research and more than ever manifests itself in forms being often very close to scientific experiments, which on the other hand often employ ideas, strategies and tools that are being used in the field of art.

Curatorial

(PL) Rozwój mediów masowej komunikacji i technologicznych narzędzi rejestracji rzeczywistości, jakich od ponad pięćdziesięciu lat używają artyści, kształtuje nasz sposób postrzegania zjawisk naturalnych, zmieniając dotychczasowe konwencje percepcyjno-poznawcze i sposób oglądu świata w ogóle. Media, rozumiane przez Marshalla McLuhana jako przedłużenie ośrodkowego układu nerwowego człowieka, powodują według niego zarówno nieodwracalne zmiany w otoczeniu człowieka, jak i wzorach jego postrzegania. „Efekty techniki nie oddziałują bowiem w sferze koncepcji, ale stale i nieuchronnie zmieniają proporcje naszych zmysłów lub model percepcji. Prawdziwy artysta jest jedyną osobą mogącą bezkarnie wyjść naprzeciw technice, ponieważ jest on ekspertem w pełni świadomym zmian zachodzących w zmysłowym postrzeganiu.” [1]

Podkreślając konieczność zarezerwowania w polu nowej sztuki miejsca dla humanistycznej refleksji nad przenikniętym technologią życiem, pionier sztuki mediów, koreański artysta-wizjoner Nam June Paik stwierdzał w 1965 roku: „Sztuka cybernetyczna jest bardzo ważna, ale ważniejsza jest sztuka dla cybernetycznego życia, a jego samego nie trzeba cybernetyzować.” [2]

Wideo – ze swoją łatwością użycia i natychmiastowością rezultatów – oraz nowe metody kreacji, manipulacji i dystrybucji cyfrowego obrazu i dźwięku, stały się zatem nie tylko narzędziami zapisu i tworzenia, ale także środkami rozumienia współczesnego świata, poznawania procesu redefinicji zjawisk naturalnych i sztucznych oraz konstruowania na nowo relacji i połączeń między nimi.

Takie cechy technologicznych narzędzi artystycznej kreacji, jak liniowość – a więc ciągłość zapisu przebiegu czasu – i procesualność, czyli zdolność projektowania rozmaitych procesów, jak i zdolność im podlegania, przypominające cykliczność naturalnych zjawisk przebiegających w przyrodzie, sprawiają, że nadają się one szczególnie do badania ciągle zmieniającej się sieci związków między światem naturalnym a konstruowanym przez człowieka, między dynamicznie kształtującymi się pojęciami natury i kultury.

Badanie tego zespołu zjawisk wymaga interdyscyplinarnych kompetencji, często wykraczających daleko poza niezbędną dla artystów medialnych wiedzę dotyczącą funkcjonowania rozmaitych maszynach do kreacji, rejestracji, syntezy i dystrybucji treści. Sztuka współistnieje tu z rozwojem takich dziedzin, jak m.in.biochemia, fizjologia, fizyka teoretyczna, biologia molekularna, neurologia, genetyka, psychologia, statystyka, socjologia, etyka, które wchodzą dzisiaj w rozmaite interakcje, tworząc wysoko wyspecjalizowane, nowe obszary nauki. Praktyka artystyczna rozwija się zatem dzisiaj w kontekście badań naukowych, bardziej, niż kiedykolwiek przejawiając się w formach często niezwykle bliskich naukowym eksperymentom, które z kolei często posługują się ideami, strategiami i narzędziami wykorzystywanymi na polu sztuki.

Od wczesnych lat 90. twórczość pionierów podejmujących te zagadnienia, takich jak autor koncepcji wirtualnej rzeczywistości Jaron Lanier, prekursor cyborgizacji ciała, australijski performer Stelarc, czy artyści-badacze Christa Sommerer i Laurent Minnogneau, prezentowana była w Polsce w ramach wystaw i sympozjów kolejnych edycji Biennale WRO. Oddziaływanie tych idei wśród polskiej publiczności, artystów i teoretyków, rozpoczęło się zatem bardzo wcześnie, równolegle z ich międzynarodową recepcją. Towarzysząca tym polskim prezentacjom wystaw i performansów, realizowana przez WRO dokumentacja stanowi ważną część zbiorów udostępnianych w Czytelni Mediów.

Holenderski artysta i teoretyk Koert van Mensvoort, dyskutując w swoim eseju „Prawdziwa natura nie jest zielona” współczesną trudność odróżnienia tego, co naturalne od tego, co jest wytworem kultury, dochodzi do wniosku, że: „W sensie ewolucyjnym, każde rozróżnienie między kulturą i naturą jest arbitralne; jedna i druga były wszak od czasów Darwina częścią tej samej maszyny ewolucyjnej. Kiedy mówimy o naturze, faktycznie mówimy o naszych związkach z naturą, a nigdy o naturze jako takiej.” [3]

Zamiast tradycyjnego podziału na naturę i kulturę proponuje on zatem rozróżnienie między naturalnymi i sztucznymi procesami, jako kryterium klasyfikacji przyjmując kategorie autonomiczności i kontroli:

„Kultura jest tym, co kontrolujemy. Naturą jest wszystko to, co posiada autonomiczną jakość i znajduje się poza oddziaływaniem ludzkiej mocy. W tej nowej klasyfikacji szklarniowe pomidory należą do kategorii kultury, podczas gdy wirusy komputerowe i korki samochodowe na naszych drogach mogą być rozważane jako zjawiska naturalne. Dlaczego jednak mielibyśmy je określać jako naturalne? Czyż nie jest to mylące? Przyporządkowujemy je do kategorii natury, ponieważ funkcjonują jak natura, nawet jeżeli nie są zielone. […] Być może nie powinniśmy patrzeć na naturę jako coś określonego i statycznego, lecz widzieć ją jako dynamiczny proces. Nie tylko ludzie rozwijają naturę, ona także zmienia się w tym procesie. Proponuję więc nowe podejście do rozróżnienia natury od kultury. Na początku – jak to zwykle bywa przy zmianach paradygmatu – chwilę potrwa, zanim się do tego przyzwyczaimy, lecz po po pewnym czasie, sprawy staną się jasne: prawdziwa natura nie jest zielona. Jest raczej poza naszą kontrolą.” [4]

Złożone i dynamicznie zmieniające się relacje między naturą a kulturą zajmowały artystów medialnych począwszy od pierwszych eksperymentów z nowymi narzędziami w latach 60. XX wieku, tworząc coraz to nowe pola odniesień dla aktualnej twórczości i rozwijając się z czasem do wyspecjalizowanych subdyscyplin na styku nauki i sztuki, jakie pojawiły się na progu nowego stulecia, takich jak np. BioArt czy ArtSci.

Obserwacja naturalnych procesów przejawia się w sztuce jako wyrafinowane strategie twórcze, takie jak choćby oparte na mechanizmach dziedziczenia genetycznego programowanie generatywne, wykorzystywane w medialnym performansie, instalacjach interaktywnych, muzyce, animacji komputerowej, dizajnie czy architekturze.

Takie dziedziny medialnej twórczości, jak projektowanie interfejsów człowiek-komputer i strategii interakcji, robotyka czy rzeczywistość wirtualna, w bezpośredni sposób badają i analizują rozmaite aspekty życia, aby je emulować lub symulować w sztucznych środowiskach i przestrzeniach, które w coraz większym stopniu współtworzą post-medialną techno-ekologiczną strukturę, coraz szczelniej oplatającą naszą planetę.

Program Zielonej Ścieżki tworzą materiały z lat 1992-2013, związane z historią Biennale WRO prace wideo, animacje komputerowe oraz dokumentacje medialnych instalacji i performansów. Prezentują one pewien tor historycznego rozwoju dziedziny, w postaci treści stale obecnej w kolejnych wystawach i wydarzeniach Biennale WRO, dowodzącej, jak żywa i rozgałęziona jest sieć związków między sztuką, naturą i technologią.

Można śledzić te tropy chronologicznie, począwszy od wczesnych lat 90. XX wieku i prac, które weszły do historii sztuki mediów – dźwiękowej instalacji „Spanish Fly” Keesa Aafjesa, która za pośrednictwem dotykowego interfejsu przewrotnie odwraca relacje kontroli między człowiekiem a naturą; animacji komputerowej „Der Wald” Tamása Waliczky, która proponując własną wyrafinowaną geometrię ruchu, podważa perspektywiczny sposób reprezentacji obiektów w przestrzeni; czy wybitnych interaktywnych instalacji duetu Christa Sommerer i Laurent Mignonneau, którzy tworząc systemy sztucznego życia i wirtualnej rzeczywistości, jako pierwsi wykorzystywali żywe rośliny i elementy natury (wodę) jako interfejsy do komunikacji człowieka z komputerem, a służące syntezie obrazu oprogramowanie tworzyli w oparciu o zasady dziedziczenia genetycznego.

Można także porzucić chronologię i analizować aspekty formalne i poziom technologicznego wyrafinowania prac, lub względną niezależność od stopnia technologicznego zaawansowania wartości artystycznej, bądź wręcz świadome ograniczanie narzędzi na rzecz estetyki low-tech.

W zbiorze Zielonej Ścieżki pod względem formalnym mamy do czynienia tak z prostymi zapisami wideo, w których zatrzymany i zapętlony czas, powiększające działanie obiektywu kamery czy zwielokrotnienia warstw obrazu wyzwalają metafizyczną zadumę nad fenomenem życia lub empatię wobec jego kruchości (Orlikowska, Iwamura); jak i kombinacją rejestracji wideo, animacji komputerowej, syntezy trójwymiarowego obrazu, wyrafinowanych zabiegów montażowych i materiałów found footage – znalezionych w archiwach biochemicznych laboratoriów czy zarejestrowanych w przestrzeni kosmicznej (Korporal, Hoffmann, Waliczky, Gamsjäger, Oggiano, Nakanishi), które tworzą niepokojący heterogeniczny obraz ewoluującej natury i zapośredniczonego technologicznym instrumentarium naszego jej postrzegania.

Osobną grupę prac tworzą dokumentacje rozbudowanych koncepcyjnie i technologicznie instalacji, CD-ROMów oraz działań performatywnych, w tym także w obrębie BioArt (Sommerer i Mignonneau, Aafjes, Tommasi, Lasserre i met den Ancxt, Nyeki i Denjean, Bisig i Unemi, Donnarumma, Hasebe, Brzeziński, Janicki i Janicka), które stawiają odbiorcę wobec konieczności interakcji z rozmaitymi techno-ekosystemami i zajęcia stanowiska wobec takich zjawisk, jak różnorodność przejawów syntetycznego i naturalnego życia, sztuczna inteligencja, komunikacja między gatunkami, kontrola i dominacja.

Definiując nowy kierunek rozwoju sztuki, włoski spacjalista Lucio Fontana w słynnym „Białym Manifeście” z 1946 roku postulował syntezę jej form i gatunków w czterowymiarowym dziele, będącym w ruchu wobec czasu i przestrzeni. Konieczność tę uzasadniał wpływem mechanizacji na świadomość kształtującą naturę i zewnętrzne otoczenie człowieka:

„Wielkie odkrycia naukowe nieuchronnie ciążą w stronę nowej organizacji życia. Odkrycie nowych sił fizyki i kontrola nad materią i przestrzenią stopniowo narzucą nowe warunki, nieznane wcześniej człowiekowi w ciągu całej jego historii. Wykorzystanie tych odkryć we wszelkich sposobach istnienia życia spowoduje modyfikację natury człowieka. Człowiek przybierze nową psychiczną strukturę.” [5]

„Żyjemy w erze mechanicznej. Pomalowane płótna i stojące wyrzeźbione figury nie mają już racji bytu. […] Potrzebujemy zmiany zarówno esencji, jak formy. Musimy zastąpić malarstwo, rzeźbę, poezję i muzykę. Potrzebujemy sztuki, będącej w większej harmonii z wymaganiami nowego ducha.” [6]

„Nowa sztuka bierze swoje formy z natury. Byt, natura i materia tworzą perfekcyjną jedność. Rozwijają się w przestrzeni i czasie. Zmiana jest niezbędnym warunkiem istnienia. Ruch – właściwość ewolucji i rozwoju – jest podstawowym stanem materii. Materia istnieje w ruchu i tylko w ruchu. Jej rozwój jest wieczny.” [7]

Kuratorka: Agnieszka Kubicka-Dzieduszycka

1. Marshall McLuhan, „Zrozumieć media”, w: „Wybór tekstów” Poznań, 2001, s. 225

2. Edith Decker (red.), „Nam June Paik. Niederschriften eines Kulturnomaden”, Köln, 1992, s.115

3. Koert van Mensvoort, „Real Nature is Not Green”, 2006, in: „Techno-Ecologies. Acoustic Space” Nr 11, red. Rasa Smite, Eric Kluitenberg, Raitis Smits, Riga 2012

4. Ibidem

5. Lucio Fontana i in., „Manifesto Bianco”, 1946, w: Kristine Stiles, Peter Selz (red.) „Theories and Documents of Contemporary Art. A Sourcebook of Artists’ Writings”, Berkely, Los Angeles, London, 1996 s. 48

6. Lucio Fontana i in., „Manifesto Bianco”, 1946, w: Edward A.Shanken, „Art and Electronic Media”, London, New York, 2009, s. 194

7. Lucio Fontana i in., „Manifesto Bianco”, 1946, w: Kristine Stiles, Peter Selz (red.), Ibidem, s. 50

Works

THE GREEN STREAM

Kees Aafjes / Spanish Fly / 1993 / NL / 2’05”

The huge fly is an interactive sound sculpture with a tactile interface. As soon as touched, the fly reacts enthusiastically, grumbles delightfully, occasionally screams in Spanish, loudly demanding more caresses. Humans usually conquere the nature and use it arbitrarily for their purposes. Here the roles are inverted: starting to play with the Spanish fly, the man obeys the nature freely and joyfully conforms the creature, which he commonly disdains and in some situations even eats.

Tamás Waliczky / Der Wald / 1993 / HU/DE / 4’59”

A decent black and white drawing of a single bare tree grows into an all-encompassing forest. A perfect 3D illusion of the endless forrest is the effect of an innovative fusion of classical and computer animation techniques as well as results from changing the system of coordinated responsible for representing the space. Thus the perspective vanishes and the art of perceiving the world that we regard as natural, is being anxiously distorted. The work was honoured, among others by the jury of the Ars Electronica Festival.

Christa Sommerer, Laurent Mignonneau / Interactive Plant Growing / 1992 / AT/FR / 1’37”

An outstanding work dealing with the subject of artificial life, an early example of using in the field of art biological interfaces to communicate with the computer, as well as algorythms based on mechanisms of genetic inheritance. By touching the leaves of living plants, the users stimulate and controll life-proccesses of graphical 3D representations of the plants that appear on a monitor and grow creating a dynamically changing digital garden.

Rosemary Iwamura / Enchanted Forest / 1992-1993 / JP/AU / 12′

An evidence for the fact that the natural world, as seen through a seemingly uncomplicated proccess of video registration, may change in uexpected manner. Static, long shots show a forest untouched by the human hand: impoisng trees, fallen mossy branches and twisted roots. Delicate manipulations, overlapping image layers and colorful filters, the green organism pulsating with lights and sounds starts to become enchanted.

Christa Sommerer, Laurent Mignonneau / A-Volve / 1994 / AT/FR / 1’21”

A seminal interactive installation bridging the real and virtual worlds, in which the visitors using a touch screen can design specific forms of three—dimensional artificial fish—like creatures and interact with them in the real glass pool filled with water. The creatures move and behave according to their „physical” forms determined by the visitors. They adapt themselves to the environment and events, they get killed by predators, hunt the weaker and compete with each for food. 5th International Sound Basis Visual Art Festival WRO 95, exhibition „Art Between High and Low Technology”, BWA Awangarda Gallery, Wrocław

Anna Orlikowska / Film o robakach 1 / 2003 / PL / 59″

Camera as an magnifying glass. Short, looped recording is slightly slowed. Red ladybug fills almost the entire frame “dancing” to the music gracefully. Or maybe helplessly? From the WRO o5 programme.  Presented in excellent composition and colors insect reminds that the distress is a function of all living beings.

Catherine Nyeki, Marc Denjean / Micros-Univers / 2001 / FR / 2’53”

 

DS-X.org / image-controlled sound nanospheres / 2004 / DE / 5’33”

The technology of programming as a form of art. Special interface offers an acoustic and several visual perceptions for the reception of the nanosphere and the behaviour of mitotic spindles. The conscious artistic processing of scientific impressions is a fascinating vantage point for the artists. Especially regarding the impressions of emergent behaviour of the single processes during the image-generating procedure. The interaction of these process-parts, i.e. the structures and objects which emerge from their transfer process, represent, on a further level, a new modelling and moulding of the original material. Created in co-operation with Max-Planck Institute of Molecular Cell Biology and Genetics Dresden. Documentation of WRO 05, Contemporary Theatre in Wroclaw.

Yoshihisa Nakanishi / Bio City / 2006 / JP / 7’45”

In a city that seems devoid of people, autonomous robots repeat apparently meaningless activities. The purpose and meaning of what they do is unknown. They simply repeat ceaselessly the roles they have been programmed to play. They are same as insects and animals, and perhaps the same as humans.

Lorenzo Oggiano / Quasi-Objects/Cinematic N.07 / 2006 / IT / 4’38”

The Quasi-Objects cycle initiated in 2003 and still in progress – is composed of photographic and videographic materials generated with the assistance of 3D modeling, animation and rendering software. A practice of organic re-design that aims to stimulate thought and dialog about the progressive relativisation of natural life forms as a result of techno-biological evolution. Quasi-Objects regards data actualization, the production of biologically a-functional occurrences, dealing about Life but without reference to the outcomes it is used to recognize; possibilities that can be viewed as transient outputs of an operative practice: aesthetic of process. Quasi-Objects/Cinematic n.07 is the fourth video of the cycle.

Anna Orlikowska / Endless Loop / 2007 / PL / 3’25”

The film is a video loop showing a process of permeating and secreting of a mysterious substance. The matter as well as the whole situation presented remain unidentified and both their repetitiveness and continuity may be associated with intratissular vital functions.

Rainer Gamsjäger / Trifter 1 / 2008 / AT / 8’17”

 

Maria Korporal / Passing By / 2008 / IT / 7’39”

The video opens with a shot of a crowd of people engrossed in the Saturday afternoon shopping ritual in Via del Corso in Rome. Movement and noise begin to speed up before dissolving into a blurred whole with indistinct sounds. This is the background before which the second scene unfolds: a kind of parallel universe, of animals – a few monkeys, a giraffe, a tortoise – attending to their daily activities of feeding and grooming themselves, or of simply looking around. The atmosphere is calm and pleasant. However, the peaceful mood is disturbed by the harsh sound of a car horn. The relentless coming and going of passing motor vehicles obliterates everything. From the WRO 09 Expanded City programme.

Gregory Lasserre, Anais met den Ancxt / Akousmaflore / 2007 / FR / 5’48”

Akousmaflore is an interactive installation, a small garden composed of living musical plants, which react to gentle contact. Each plant reacts in a different way to contact by producing a specific sound. The plant «language» or song occurs through touch and the close proximity of the spectator. Our invisible electrostatic energy acts on the plant branches and encourages them to react. The plants sing when the audience is touching or stroking lightly them. A plant concert is created.

Nina Tommasi / telline o7 interface >she sells seashells< / 2008 / AT / 1’24”

 

Joanna Hoffmann / Hidden Dimension / 2010 / PL / 13’38”

 

Marco Donnarumma / I C::NTR::L Nature / 2010 / IT / 3’35”

Donnarumma’s performance is an audiovisual concert for augmented electric bass guitar, self-designed software and butterfly. A gigantic stringy being struggles to come to life. Convulsions slowly transform its shape and at last a caterpillar is revealed. I C::ntr::l Nature is a sarcastic celebration of the human drive to govern nature. The improvised body gestures of the performer sculpt the soundscape and the moving images in real time as the living creature on the screen and the performer on the stage mutually react and interact. The work is performed with an augmented electric bass guitar and self-designed software called C::NTR::L, a human-computer interface for physical computing developed in Pure Data by the artist. C::NTR::L is a free interface for real-time audiovisual improvisation exploiting physical computing technologies.

Michał Brzeziński / Affective Cinema / 2012 / PL / 5’04”

Musical performance that serves as an transgenic art project based on the feedback between microbes, plants, and sounds, in which the artist connects his human voice with output of the music, created by the seed and microbes movement, so that we can hear the same what the microbes can “hear”.

Aleksander Janicki, Marianna Janicka / Black Garden / 2013 / PL / 3’41”

Documentation of interactive space which affects the sight, smell and hearing. Wall is covered by a lifelike artificial black plants. The appearance of the viewer triggers scent and a randomly generated set of electronic compositions. 120 samples are composed of sounds of insects, animal, industrial tones of the city and create a spatial composition of always unique melodic line.  Disturbing, artificial “now”, consisting of sound, vision and smell emerges.